Τι είναι το σύνδρομο παγωμένου ώμου;
Είναι μια πάθηση του ώμου με βασικό χαρακτηριστικό τη μείωση της κίνησής του, ενεργητικής και παθητικής, που συνοδεύεται από έντονο πόνο, ανάλογα με το στάδιο της πάθησης. Περιεγράφηκε με την ονομασία «παγωμενος ώμος» από τον Codemann το 1934 κι έπειτα ως «συμφυτική θυλακίτιδα» από τον Nevasier το 1945. Και οι δύο όροι χρησιμοποιούνται ακόμα. Συνήθως εμφανίζεται στο φάσμα ηλικιών 40-70 χρονών και συχνότερα στις γυναίκες. Μπορεί να είναι πρωτοπαθής ή δευτεροπαθής. Δευτεροπαθής ονομάζεται όταν προκύπτει μετά από τραυματισμό, χειρουργείο ή πάθηση της περιοχής του ώμου. Ο πρωτοπαθής παγωμένος ώμος αφορά το 2-5% του πληθυσμού και η πιθανότητα να προκύψει και στους δύο ώμους είναι 20-30%.
Πού οφείλεται;
Η αιτιολογία του πρωτοπαθή παγωμένου ώμου παραμένει άγνωστη, αλλά σχετίζεται με το σακχαρώδη διαβήτη και με άλλες μεταβολικές διαταραχές. Ως αιτίες έχουν συζητηθεί τα αυτοάνοσα νοσήματα, οι ορμονικές αλλαγές και η γενετική προδιάθεση. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα των Cohen et al. (2020), οι διαταραχές του θυροειδή, ειδικά ο υποθυροειδισμός και η ύπαρξη καλοηθών όζων του θυροειδούς, καθιστούν έναν άνθρωπο πιο επιρρεπή κατά 2,69 φορές να αναπτύξει «παγωμένο ώμο». Ο δευτεροπαθής παγωμένος ώμος μπορεί να οφείλεται σε αρθρίτιδα του ώμου ή άλλη παθολογία της άρθρωσης, όπως ρήξη του τενοντίου πετάλου κα.
Πώς εξελίσσεται η πάθηση;
Η πάθηση αφορά κυρίως το θύλακα και τον υμένα της άρθρωσης που αρχικά φλεγμαίνουν και έπειτα αποκτούν ινώσεις, παχαίνουν και βραχύνονται, με αποτέλεσμα να χάνουν την ελαστικότητά τους και να μην επιτρέπουν την κίνηση της άρθρωσης. Τα κλινικά συμπτώματα προοδεύουν σε 3 φάσεις.
Στην πρώτη φάση (“freezing” phase), περιορίζεται η κίνηση του ώμου και υπάρχει έντονος πόνος, ο οποίος έπειτα ελαττώνεται. Στη δεύτερη φάση (“frozen” phase), ο περιορισμός της κίνησης προς όλες τις κατευθύνσεις είναι το βασικό σύμπτωμα. Στην τρίτη φάση (“thawing shoulder” phase), ο ώμος αρχίζει να κινείται και αποκαθίσταται σταδιακά η κινητικότητα. Δεν μπορεί να προβλεφθεί ούτε η συνολική διάρκεια της πάθησης, ούτε κάθε σταδίου. Γνωρίζουμε όμως ότι μπορεί να διαρκέσει από μερικούς μήνες μέχρι αρκετά χρόνια.
Πώς αντιμετωπίζεται;
Κάποιες ήπιες μορφές επιλύονται χωρίς ιατρική παρέμβαση. Σε σοβαρότερες μορφές, η θεραπεία μπορεί να είναι συντηρητική ή χειρουργική.
Η συντηρητική θεραπεία κυρίως αποτελείται από φυσικοθεραπεία με αναλγητική (παυσίπονα) ή αντιφλεγμονώδη αγωγή, αλλά εξαρτάται από το στάδιο της πάθησης. Στο πρώτο στάδιο, χρησιμοποιούνται μέσα για τη μείωση του πόνου και της φλεγμονής. Δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται τεχνικές που αυξάνουν τον πόνο σας. Στο δεύτερο στάδιο, στόχος είναι η βελτίωση της κίνησης του ώμου όπου πρωταρχικό ρόλο παίζει η φυσικοθεραπεία με κινησιοθεραπεία και manual therapy, δηλαδή ειδικές τεχνικές για την αποκατάσταση της κίνησης του ώμου. Ανεξαρτήτως σταδίου, κατά την συντηρητική αποκατάσταση, η φυσικοθεραπεία πρέπει να είναι ήπια, ώστε να μην προκαλεί πόνο και φαύλο κύκλο πόνου-φλεγμονής.
Για την χειρουργική αντιμετώπιση της πάθησης, γίνεται αρθροσκόπηση, όπου ο χειρουργός μπαίνει στην άρθρωση του ώμου που φλεγμαίνει, μέσω αρθροσκοπικών τομών (arthroscopic portals) και κάνει θυλακοτομές, δηλαδή τομές στον υμένα, το εσωτερικό του θύλακα της άρθρωσης, είτε με το αρθροσκοπικό νυστέρι ή με τη διαθερμία. Η διαδικασία ονομάζεται αρθρόλυση. Αν ο ασθενής επιλέξει τη χειρουργική αντιμετώπιση, ο χειρουργός μπορεί να αντιμετωπίσει αρθροσκοπικά κι άλλες βλάβες της άρθρωσης, αν υπάρχουν. Επίσης, ο ασθενής μπορεί να μεταπηδήσει γρηγορότερα στο 3ο στάδιο της πάθησης, αλλά η επιτυχία του χειρουργείου εξαρτάται από την επιλογή του κατάλληλου χρόνου και από τη σωστή μετεγχειρητική αποκατάσταση. Συνήθως, απαιτείται εντατική φυσικοθεραπεία από τις πρώτες μετεγχειρητικές ημέρες και τουλάχιστον για 3 μήνες, εφόσον δεν υπάρξουν επιπλοκές. Ο λόγος που πρέπει να είστε συνεπής στη φυσικοθεραπεία και στις καθημερινές ασκήσεις κινησιοθεραπείας, είναι η πρόληψη της μετεγχειρητικής δυσκαμψίας, η οποία είναι και η συχνότερη επιπλοκή. Τέλος, καθώς πρόκειται για ένα ιδιαίτερα επώδυνο χειρουργείο, ο γιατρός θα σας χορηγήσει την απαραίτητη παυσίπονη αγωγή.
Πώς θα αποφασίσετε ποια είναι η κατάλληλη θεραπεία για εσάς;
Πριν πάρετε οποιαδήποτε απόφαση, πρέπει να προηγηθεί η διάγνωση. Στη θεραπεία σας, πρέπει να ληφθεί υπόψιν αν υπάρχει κάποια άλλη παθολογία του ώμου, όπως η αρθρίτιδα, μερική ή πλήρης ρήξη του τενοντίου πετάλου του ώμου.
Είναι πιθανό, λοιπόν, να έχετε δευτεροπαθή παγωμένο ώμο, ιδίως αν συμβαίνει κάτι από τα παρακάτω:
- Αν είχατε ξανά ενοχλήσεις στον ώμο, πχ μετά από άρση βάρους,
- Αν στην εργασία σας κάνατε επαναλαμβανόμενη χρήση του χεριού πάνω από το επίπεδο του ώμου (πωλητές σε κατάστημα ρούχων, σουπερμάρκετ, χειρωνακτικά επαγγέλματα σχετιζόμενα με κατασκευές κλπ.),
- Αν συμμετείχατε σε αθλήματα ρίψης ή σε αθλήματα που χρησιμοποιείται ο ώμος πάνω από το κεφάλι (volley, tennis, κολύμβηση, άρση βαρών, polo, ακόντιο κλπ.),
- Αν παλαιότερα είχατε χειρουργηθεί στον ώμο ή αν είχατε υποστεί κάποιο κάταγμα στο βραχίονα ή στην ωμοπλάτη,
- Αν είχατε το χέρι σας ακινητοποιημένο σε νάρθηκα ή γύψο για αρκετό καιρό.
Η διάγνωση θα βοηθήσει να κρίνουμε αν πρόκειται για μία «εύκολη» περίπτωση παγωμένου ώμου ή αν η αποκατάσταση θα απαιτήσει περισσότερο χρόνο, όπως κι αν γέρνει η ζυγαριά προς τη συντηρητική θεραπεία ή τη χειρουργική. Ο γενικός κανόνας είναι να εξαντλούμε πρώτα τη συντηρητική θεραπεία και να δίνουμε τα μέσα και το χρόνο στον οργανισμό μας να αντιμετωπίζει τους τραυματισμούς.
Η χειρουργική θεραπεία είναι πιο πιθανή αν έχετε οξύ πόνο που σας ξυπνάει μέσα στη νύχτα, παρότι είχατε τοποθετήσει σε μία βολική θέση το χέρι σας, αν υπάρχει προχωρημένη αρθρίτιδα όπου είναι πιθανό να χρειαστεί χειρουργείο αρθροπλαστικής ή αν υπάρχουν σοβαροί χρονικοί περιορισμοί που δεν σας επιτρέπουν να δώσετε τον απαιτούμενο χρόνο.
Τι προτείνουμε;
- Προτείνουμε αρχικά να επισκεφτείτε τον ορθοπεδικό σας (κατά προτίμηση εξειδικευμένο στον ώμο) για να γνωρίζετε τη διάγνωση και να κάνετε τις απαραίτητες απεικονιστικές εξετάσεις. Θα σας προτείνει πιθανά θεραπευτικά πλάνα.
- Έπειτα να επισκεφτείτε το φυσικοθεραπευτή ή τον οστεοπαθητικό σας, να κάνετε 3-5 θεραπευτικές συνεδρίες (σε διάστημα 2-3 εβδομάδων) και να κρίνετε με βάση τα αποτελέσματα αν λειτουργεί η φυσικοθεραπεία προς όφελός σας, κρατώντας ένα ημερολόγιο πόνου, παρατηρώντας αν γίνεστε πιο λειτουργικοί και ανακουφίζονται τα συμπτώματά σας. Αν νιώθετε βελτίωση, όχι απαραίτητα θεαματική, συνεχίστε με ψυχραιμία κι εμπιστοσύνη στον ειδικό που έχετε επιλέξει για την αποκατάστασή σας.
- Αν επιλέξετε τη συντηρητική αγωγή, ό,τι κινήσεις ή θεραπείες κάνετε δεν πρέπει να προκαλούν πόνο στην άρθρωση παραπάνω από 4/10.
Η αποκατάσταση δεν είναι μία ευθεία γραμμή, χρειάζεται υπομονή, χρόνο και θέληση, όποιο δρόμο κι αν επιλέξετε.
Γιώτα Βλασερού
Φυσικοθεραπεύτρια, απόφοιτος ΑΤΕΙ Αθήνας
MSc in Biomedical Engineering, Strathclyde University, Glasgow, UK
Εκπαιδευόμενη Οστεοπαθητικός στην Osteopathie Schule Deutschland
